Veel mensen kregen een behoorlijke emotionele tik tijdens de coronapandemie. Voor pubers geldt dit des te meer, helemaal voor autistische pubers. Met depressies en neerslachtigheid tot gevolg en dus lopen ze dikwijls vast. Garage De SJEMfabriek in Renkum biedt een helpende hand. “Een jongen die flink was ontspoord heeft echt talent. Geef hem een lasapparaat in zijn handen en hij maakt de mooiste dingen.”

Genoemd naar de Stichting Jongeren en Mechaniek verduurzaamt, repareert, onderhoud en restaureert de SJEMfabriek klassieke auto’s sámen met jongeren die niet in het reguliere onderwijssysteem passen. “Deze jongeren zijn tussen de 15 en 18 jaar en worden bij ons opgeleid voor een baan in de techniek”, vertelt bedenker en oprichter Robbert-Jan Herder. “Wij werken samen met scholen en bedrijven in de buurt van Wageningen en de gemeente Renkum. De jongeren krijgen hier begeleiding op de werkvloer en uiteindelijk verlaten ze de SJEMfabriek, de één gaat naar een bedrijf, de ander wil weer naar school.”

Competenties

Inmiddels heeft Robbert-Jan al zo’n vijfentwintig jongeren onder zijn hoede gehad. “Ik ben de SJEMfabriek begonnen omdat ik merkte dat het heel goed kan werken voor jongeren die normaal gesproken wellicht zouden afhaken op school. Op deze manier kunnen ze weer tot rust komen en vertrouwen krijgen in zichzelf.”
Deze jongeren zijn zeker niet dom, alhoewel dat wel vaak gedacht wordt. “Je wordt nu eenmaal afgerekend op bepaalde competenties die in een schoolomgeving belangrijk zijn. Sommige kinderen hebben andere competenties, alleen moet je wel de kans krijgen om het te laten zien. Ik geef ze ook les hier, we hebben er zelfs een lesruimte voor.”

‘Deze jongeren zijn zeker niet dom, alhoewel dat wel vaak gedacht wordt’

Ze leren onder meer Nederlands en Engels, dit is een wezenlijk onderdeel van de SJEMfabriek. “Dit is geen dagbesteding, dit is een school. Een school voor kinderen die specifieke behoeftes hebben en dus andere competenties hebben die ze durven en kunnen laten zien. Of ze de theorie leuk vinden? Mwoh, dat denk ik niet”, zegt de voormalig teamleider op een middelbare scholengemeenschap, lachend. “Maar ze snappen wel heel goed dat ze Nederlands moeten kunnen om werkplaatshandboeken te lezen. Zo ligt er hier iedere ochtend een krant, over bepaalde onderwerpen hebben we het dan samen. De oorlog in Oekraïne bijvoorbeeld. Doorgaans hebben ze thuis nog nooit een dagblad gezien.”

Talent

“Men zegt wel: je hangt een auto aan de computer, leest ‘m uit en dat is het dan. Nou nee, dan staat er bijvoorbeeld ‘injector defect’. Waarom gaat een injector kapot? Dan moet je dat gaan herleiden: waar komt het vandaan, hogedrukpomp. Je hebt een hogedruksysteem en een lagedruksysteem. Brandstof, brandstoftank, brandstoffilter, enzovoort. Dat hele systematisch denken in techniek, dát moet ze aangeleerd worden. Daarnaast moeten ze weten: de mengverhouding van brandstof is één deel benzine, 14,7 delen lucht, maar waarom is dat zo? Dan leg je ze het principe van de verbrandingswaarde uit en zo ga je steeds een stapje verder met ze.”

Een van de jongens die ik hier momenteel heb was volgens Robbert-Jan echt op het verkeerde pad terechtgekomen, met ouders die handelingsonbekwaam zijn. “Hij heeft zijn draai hier helemaal gevonden. Geef hem een lasapparaat in zijn handen en hij maakt de mooiste dingen. Hij legt lasjes neer, daar moet menigeen een jaar over doen! Jazeker, dat is aanleg, talent. Hij wil plaatwerker worden, een eigen autospuiterij opzetten. Dat gaat hij redden, want hij is ondernemend en communicatief. Kijk, je hebt wel degelijk skills nodig, hè. Je werkt aan auto’s van klanten, dus je moet onderhandelen, afspraken maken, principieel zijn in wat je wel en niet aanneemt, geld vragen voor je diensten. Dat pikt een jongen als Sem die hier ook werkt, gewoon op. Hij is vaardig, kan sleutelen en hij heeft bovendien systeemkennis ontwikkeld. Niet alleen kennis van de motoren is voldoende, maar ook: hoe werkt het in de maatschappij? Want dat hebben ze feitelijk verloren; het vertrouwen in mensen en wantrouwen onderling. Als je dat vertrouwen terug kunt krijgen omdat je ergens goed in bent, dan geeft dat je een boost.”

Leermeester

Robbert-Jan vertelt dat er echt wel mensen zijn die voor een appel en een ei hun auto willen laten opknappen bij de SJEMfabriek. “Zo van: ‘lekker makkelijk, dan kunnen jouw jongens het werk doen, kost het mij lekker weinig en rijd ik toch mooi in een Porsche 944’. Nou, zo werkt het dus niet. Ik wil een bijdrage leveren aan dit type mens, dus ik ben op zoek naar mensen die een hart hebben voor deze jongeren. En ja, het kan bij ons wat langer duren, maar de kwaliteit is hoog. Mijn uren reken ik, de uren van de jongens niet.”

De SJEMfabriek zit de komende tien maanden vol met opdrachten; vijf tot zes auto’s. “Variërend van plaatwerk tot aan het volledig reviseren van een blok en het opbouwen van een complete auto. We werken ook met vrijwilligers, mensen die zich hier aanmelden als leermeester. Dat is vooral om mij en mijn vrouw, zij werkt ook in het bedrijf, te ontlasten. Wij zitten veel met instanties, gemeentes om tafel, vanuit begeleid wonen en wij werken met PGB’s, je kunt je dus wel voorstellen dat het behoorlijk wat administratieve inspanningen kost om alles goed rond te krijgen.”

Het mooiste vindt Herder het om te zien dat het werkt, dat jongeren weer een mooie toekomst voor zich hebben. “Zo heb ik nog geregeld contact met oud-SJEMfabriek-leerlingen. Eentje heeft een eigen bedrijf, ik kom er zeker een paar keer per maand. Als hij klussen heeft waar hij niet uitkomt, dan belt hij mij. Ik ken zijn ouders ook goed, die zijn nog steeds dankbaar. Het is belangrijk dat iemand in je gelooft. Als je vertrouwen kunt en durft te geven, dan krijg je dat vertrouwen terug.”