De meest recente Kwartaalmonitor van het CBS over de arbeidsmarkt leidde kortstondig tot ophef  over het aantal vacatures in de autobranche. “Dat zal je nou altijd zien: zit het eindelijk weer eens mee in onze sector, struikelen we over een gebrek aan goed personeel.”

Maar is dat echt zo? Of zijn er andere, dieperliggende oorzaken dan conjuncturele groei? Anticipeert de sector wellicht op een verdere groei in de nabije toekomst? Is misschien sprake van verdringing, doordat mensen uit de autobranche switchen naar andere sectoren? Worden mogelijk op tal van plekken tijdelijke/flexibele krachten vervangen door (semi)vast personeel? Met misschien een betere opleiding, sterkere motivatie? In een analyse, exclusief voor Aftersales Magazine, gaat Hans Groenhuijsen (bureau Advies in Automotive en Mobiliteit) nader in op de automotive arbeidsmarkt. Cijfers, oorzaken, gevolgen: lees het op Aftersales Plus. In zijn rapportage over het eerste kwartaal van 2017 gaf het CBS aan dat het aantal vacatures in Q1 2017 sterk is gestegen, en wel met bijna 50% t.o.v. Q4 2016. Weliswaar steeg het aantal vervulde nieuwe arbeidsplaatsen in Q1 naar 4000, een plus van 1000 t.o.v. Q4 2016; maar het aantal nieuwe vacatures nam nog sterker toe, van 3000 naar 5000. Wat gebeurde er dan met de omzet in de bedrijven in 2017 en begin 2017? 2016 liet het inmiddels bekende beeld zien met veel plussen. Het aantal werkplaatsbezoeken nam toe met 11% naar ruim 15 miljoen. De omzet steeg met 8,6% naar 3,8 miljard euro, waarbij overigens vooral de universelen sterk groeiden (met 14%) en de dealers ‘slechts’ met 5%. De omzet in Q1 2017 ging omhoog met 8%. Mooie cijfers dus, de groei zit er flink in – en dat al enkele kwartalen op rij.

2017: topjaar

Als we het eerste kwartaal bekijken over een langere periode, dan is 2017 wel een topjaar in aantal vacatures. Q1 2005 bijvoorbeeld zat op 2500 vacatures, oplopend naar zelfs 4200 in Q1 2008. Daarna ging het bergafwaarts, richting 2000 en lager, met een dieptepunt in 2013 met 700 vacatures. 2015 daarentegen ging richting 1700, in Q1 2016 tikten we de 1800 aan en nu zitten we dus op die 3700. Niet alleen de autobranche trekt aan, ook andere sectoren zien een stijgende lijn. Kijkend naar het totaal aantal openstaande vacatures in Nederland  is die economische groei ook zichtbaar. In Q1 2015 lag dat op 127.000, in 2016 klom het aantal naar iets meer dan 160.000, en in Q1 2017 steeg  dit verder door naar 188.000. Oftewel een toename van 16% ten opzichte van het vierde kwartaal van 2016. Vergeleken daarmee is de vacaturegroei in de autobranche beduidend sterker.

Ook caravanbedrijven?

Nu is de werkgelegenheid in de automotive sector moeilijk te bepalen; wat neem je allemaal mee? caravanbedrijven, benzinestations, revisiebedrijven, tweewielers? De totale werkgelegenheid in de branche (volgens RAI, Mobiliteit in Cijfers, OOMT, Bovag) varieerde de afgelopen jaren tussen 87.000 en 92.000; een bandbreedte dus van 5000 arbeidsplaatsen, ofwel zo’n 5 tot 6% van het totaal. Het aantal relevante arbeidsplaatsen (dus excl. de caravans, benzinepomp, fietsen e.d.) zal schommelen rond de 55.000 (ruwe schatting); dan zit je met 3700 vacatures dus op een percentage tussen de 6 en 7%; flink meer dan een normale ; frictiewerkloosheid’ in een sector (de werkloosheid die ontstaat door normale, kleine spanningen tussen vraag en aanbod). De constatering die je zou kunnen doen is dan: ‘dat zal je nou altijd zien, zit het eindelijk weer eens mee in onze sector, struikelen we over een gebrek aan goed personeel’. Maar wat is hier nu aan de hand? Ik noem een aantal mogelijkheden en effecten.

• de oorzaak is niet alleen de aantrekkende business. Immers, die groei is er al enkele kwartalen. Het is dus niet een puur conjunctureel effect, een rechtstreeks gevolg van een aantrekkende economie.
• wat ook kan, is dat niet zozeer wordt geworven in reactie op groei in het recente verleden maar anticiperend op een verdere groei in de nabije toekomst.
• wordt er (te) lang gewacht? Eerst maar eens kijken of de groei doorzet. De bestaande capaciteit (en deels nog onbenut) beter vullen: meer efficiency, hogere productiviteit.
• willen we service levels versterken? Geen weken wachten op een afspraak, korte doorlooptijden.
• is er sprake van een ‘draaideureffect’? Geleidelijk minder goede krachten vervangen door nieuwe medewerkers. Uitstroom zie je niet in deze statistiek (wel in de werkloosheidscijfers) en de gewenste nieuwe instroom zie je dus even terug als vacatures.
• worden wellicht tijdelijke/flexibele krachten vervangen door (semi)vast personeel? Met misschien een betere opleiding, sterkere motivatie etc.?
• rekent de sector op een verdere verschuiving in de aard en complexiteit van werkzaamheden? Nieuwe technologie (elektrisch, ADAS, autonoom, connectiviteit, etc.) vraagt om andere kennis en opleiding, andere technieken, andere planning en routing etc. Verstandig als de sector hier mee rekenen, maar dat verklaart niet de hele snelle stijging in het aantal vacatures de laatste 2 kwartalen.
• is er nu al (in een over-all aantrekkende arbeidsmarkt) sprake van een mismatch tussen vraag en aanbod? Een mismatch in opleidingsniveau, in gedachten over arbeidsvoorwaarden, werktijden, scholingsmogelijkheden?
• is er sprake van een ‘verdringing’? Een verschuiving van arbeid en/of arbeidskrachten van de ene subsector in de automotive naar een andere?
• of is er verdringing doordat mensen uit de autobranche switchen naar andere sectoren ?
• en in de aanloop hiernaar het probleem dat de animo voor technische opleidingen onder druk staat en de instroom in vakopleidingen te laag is, kwantitatief en kwalitatief?

Aanbevelingen

Het is aan ondernemers om zich misschien deze vragen te stellen en in actie te komen; organisaties op brancheniveau, in de wereld van werkgevers/werknemers en onderwijs/opleidingen kunnen helpen met de juiste analyses en diagnoses, met de goede aanbevelingen. Over het algemeen houd ik van vragen stellen, antwoorden krijgen en antwoorden geven. Dat laatste vind ik in dit geval toch even lastig. Ik houd het daarom maar bij de klassieke afsluitende zin in veel onderzoeken en adviezen: ‘de aanzet is goed, maar nader onderzoek is nodig’. Hans Groenhuijsen, Advies in Automotive en Mobiliteit.

Download