Om het broeikaseffect door fluorhoudende koolwater-stoffen (F-gassen) tegen te gaan is het gebruik van het koudemiddel R134a sinds 2017 niet langer toegestaan in nieuwe auto’s. R1234yf krijgt als alternatief voorlopig de voorkeur van autofabrikanten, al is ook de rol van CO2 als koudemiddel nog niet uitgespeeld.

Hoewel de verkoop van personenauto’s met een aircosysteem met het traditionele koudemiddel R134a in de Europese Unie al sinds 1 januari 2017 is verboden, rijden er nog altijd veel auto’s rond met een aircosysteem dat R134a gebruikt. En omdat de productie van R134a moet worden afgebouwd, is de prijs van het koudemiddel al jaren stijgende, een kwestie van vraag en aanbod. Namens leverancier Dometic verwacht Joost Bouwmeister dat de vraag naar R134a ook nog wel enige tijd zal aanhouden: “In 2016 liepen er nog voldoende auto’s met R134a van de band. Die rijden zeker vijftien jaar, dus pas in 2032 zie je een serieuze afname van het aantal van dergelijke auto’s op de weg. Tot die tijd hebben we nog altijd R134a nodig.”

Het is niet alleen dat R134a duurder wordt, Joost Bouwmeister voorziet ook problemen met de beschikbaarheid van het middel. “Mij is verteld dat de uitfasering van koudemiddel in Europa is berekend aan de hand van een bepaald meetmoment. Waar echter geen rekening mee is gehouden is dat ook Amerika de komende jaren een uitfasering van R134a gaat invoeren. Om het percentage dat verminderd wordt te kunnen vaststellen, moet eerst gemeten worden hoeveel er van het koudemiddel op de markt komt. Al het koudemiddel dat wereldwijd geproduceerd wordt, wordt nu opgekocht door Amerika, zodat de hoeveelheid benodigde koudemiddel op het meetmoment zo hoog mogelijk wordt. Amerika heeft helemaal niet zoveel koudemiddel nodig, maar al die containers met koudemiddel gaan nu die kant op, om de komende jaren maar genoeg aan de eigen markt te kunnen leveren. Het is niet anders dan wat eerder in Europa is gebeurd, laten we wel wezen. Zo werkt het nu eenmaal. R134a komt voornamelijk uit China en dat exporteert nu vooral naar Amerika. Ook daardoor gaat de prijs omhoog, want China speelt nu Europa tegen Amerika uit. Dat kan de komende jaren voor de beschikbaarheid gevolgen hebben. Het autobedrijf weet dit niet en speelt er ook niet op in. Een gemiddeld bedrijf gebruikt vijf, zes flessen per jaar. Die kosten nu rond de 180 euro, ex btw per fles van 12 kilogram. Het autobedrijf gaat echt niet ineens twintig flessen kopen. Prijzen kunnen immers ook weer gaan dalen. Daarbij, wat het autobedrijf moet betalen, belast het door aan de klant. Alleen als je je prijzen niet tijdig aanpast, lever je marge in. Een autobedrijf dat een beetje oplet, hoeft dus niet onder die prijsstijging te lijden.”

CO2

Als vervanging van R134a werd het nieuwe koudemiddel R1234yf al snel populair, al zagen met name Mercedes-Benz en Volkswagen ook in CO2 een geschikt alternatief, zeker omdat R1234yf als brandgevaarlijk bekendstaat. Dometic bijvoorbeeld levert aan Pon CO2-koudemiddel voor elektrische voertuigen met een verlengde actieradius, zoals de ID.4. Joost Bouwmeister: “In 2017 was er de verplichte overgang naar R1234yf. Voor nu is er geen verplichting om over te gaan op CO2. Alleen als het autofabrikanten goed uitkomt, uit oogpunt van milieu of marketing, zetten ze ook auto’s in de markt met CO2. Daarom is de vraag naar CO2 als koudemiddel nog minimaal. Pas als autofabrikanten massaal overschakelen op CO2 komt de vraag op gang, maar op dit moment is er nog maar een enkel autobedrijf of schadebedrijf dat investeert in apparatuur voor CO2. Het gaat nu ook nog om nieuwe auto’s, dus die gaan voor garantie ook terug naar de dealer. Voor het gewone autobedrijf is het niet rendabel om daar nu in te investeren.”

Dometic verwacht ook niet dat die vraag op korte termijn ontstaat. Bouwmeister: “We hebben enkele prototypes klaarstaan. Zo gauw de markt er meer om vraagt, gaan wij de fabriek opdracht geven om te produceren. Binnen no-time hebben we die machines dan in het assortiment. De modelnaam ligt al vast, we hebben al de nodige informatie over die machines. Het wachten is nu op de vraag.”

Vanwege het vermeende brandgevaar was met name de Duitse auto-industrie kritisch op de invoering van R1234yf, maar lijkt daarin de strijd verloren te hebben. Wie R1234yf wil servicen moet er inderdaad zeker van zijn dat voedingsschakelaars en printplaten vonkvrij opstarten om van eventuele lekkages geen drama’s te maken, legt Frans Verwegen uit, eigenaar van Airco Frans, leverancier van (onderdelen voor) verschillende merken aircoserviceapparatuur. “Ik vind het nog steeds vreemd dat er geen verplichting bestaat op controles van deze apparatuur zoals we wel voor de apk-apparatuur hebben. Controles of gecertificeerde monteurs die met de apparatuur moeten werken de juiste diploma’s hebben is ook geen hot item. Daarbij is het zeker mogelijk om voertuigen met R134a over te zetten op R1234yf, als de retrofit-instructies maar nageleefd worden.”

Lekkage

Waar volgens Frans Verwegen ook te weinig in geïnvesteerd wordt, is lektestapparatuur om lekkages sneller op te sporen en verlies van R134a te verminderen. “Veel bedrijven denken: bijvullen is goedkoper voor de klant. Reparaties zijn duurder. Als systemen lekken, komt de klant volgende keer weer terug voor bijvullen.”
Hiermee zijn deze bedrijven wel extra vervuilend bezig, reden waarom Verwegen graag zou zien dat er meer controles op lekkages plaatsvinden. Daar komt nog bij dat met een reparatie erger voorkomen kan worden. “Wij komen in onze werkplaats tevens reparaties tegen die mogelijk te voorkomen zouden zijn geweest bij juist onderhoud van de installatie”, aldus Verwegen.

De prijsstijging van R134a zal nog wel even aanhouden. Ook de beschikbaarheid dreigt een probleem te worden.

Lekdetectieapparatuur is er bijvoorbeeld van Bosch, die dat op alle aircoservicesystemen heeft, behalve het instapmodel. Als preventieve controle vooraf, of bij een lekkend aircosysteem is hiermee lekkage op te sporen. Hiervoor moet eerst het aircosysteem worden ontdaan van koudemiddel. Daarna wordt stikstofgas ingebracht in het systeem. De aircoservicesystemen van Bosch hebben hiervoor een speciale stikstofaansluiting. In het geval van een lek zal de druk in het systeem minder worden. Door vervolgens N2H2 in het systeem in te brengen is met een elektronische lekdetector eenvoudig het lek op te sporen. Voor een complete aircoservice heeft Bosch een breed assortiment aan accessoires beschikbaar.

R513A

Dan is er nog een nieuw koudemiddel, R513A, maar dat is vanwege de GWP van 631 niet geschikt voor het gebruik in personenauto’s. Dometic introduceert binnenkort van Waeco een aircoservicesysteem dat door TÜV Nord is gecertificeerd voor zowel R134a en R1234yf als R513A. Zie voor een overzicht van de nieuwste aircoserviceapparatuur en de regelgeving omtrent fluorhoudende koolwaterstoffen ook pagina 48 en 49.

Foto boven: Veel ellende én milieuschade kan worden voorkomen met lekdetectie en tijdige reparatie van lekkende aircosystemen.